Kar koyunu, Sibirya, Sakhalin ve Kamçatka’nın dağlık bölgelerinde yaşayan artiodaktillerin en güzel temsilcilerinden biridir. Kafasında muhteşem sarmal boynuzları olan eşsiz bir hayvan, doğanın gerçek bir şaheseri olarak kabul edilir. Büyük boynuzlu bir koyunun yaşamının özellikleri nelerdir ve insanın ekonomik faaliyetlerinde nasıl bir rol oynar – makalenin ilerleyen kısımlarında.
Türlerin kökeni
Bighorn koyunu, bighorn veya chubuk – bovid ailesinin artiodaktil geviş getiren hayvanlarının temsilcisiAna yaşam alanı, batıdaki Ural Dağları ve güneydeki Baykal Sıradağları ile sınırlı olan Kuzey Asya bölgeleri olarak kabul edilir. Büyük boynuzluların ilk paleontolojik buluntuları, 750 bin yıldan daha uzun bir süre önce, buzul öncesi döneme kadar uzanıyor.
Kuzey Asya’da yaşayan hayvanlar, giderek yaşam alanlarının coğrafyasını genişleterek, bugün en yakın iki akrabaları olan Dall koyunu ve bighorn koyununun buluştuğu Kuzey Amerika’ya göç ettiler. Büyük boynuzluların en büyük temsilcisi Pleistosen döneminde günümüz Yakutya topraklarında yaşadı.
Önemli! Bu türün hayvanlarının coğrafi ayrılığı, çok sayıda alt türünün oluşumuna katkıda bulunmuştur. Ve fizyoloji ve dış görünüşteki farklılıklara rağmen, alt türler arasında melez formların oluşması mümkündür, bu da koç popülasyonunun eski haline getirilmesi şansını artırır.
Arkeolojik araştırmalara göre boynuzlarının taban çapı yaklaşık 11 cm, başının arka kısmındaki genişlik 12 cm, gözleri arasındaki aralık ise 19 cm idi. Bu tür veriler, boyutları ve fiziksel yapısı bakımından modern büyük boynuzlu koyunlara en yakın olanın, modern hayvanların atası olan tarih öncesi büyük boynuzlu koyunun bu alt türü olduğunu gösterebilir.
Karakteristik, dış açıklama
Bighorn koyunu iri, güçlü ve iri fiziği ile koyun cinsinin diğer üyelerinden kolaylıkla ayırt edilebilir. Artiodaktillerin ana yaşam ortamının dağlık bölgeler olması nedeniyle fiziki olarak aile üyelerinden çok dağ keçilerine daha yakındırlar.
Kar koyunu, küçük boyutu, çok güçlü bir gövdesi, uzun bir beli, kısaltılmış bir servikal bölgesi, düzgün kulakları olan küçük bir kafası, kalın, kısa, güçlü uzuvları ile karakterize edilir. Erkeklerin vücut uzunluğu 140-188 cm, omuz yüksekliği 120 cm, ağırlığı ise 80-160 kg arasında değişmektedir. Dişilerin boyutları daha küçüktür: vücut uzunluğu 120-170 cm, omuz yüksekliği 90-110 cm, ağırlık 70 kg’a kadardır. En büyük modern büyük boynuzlar Çukçi ve Kamçatka’dır.
Hem erkek hem de dişi büyük boynuzların ayırt edici bir özelliği ve ana avantajı, kafada bulunan masif, ağır ve güçlü boynuzlardır. Uzunlukları yaklaşık 110 cm’ye ulaşır. Boynuzlar insanlar için özellikle ganimet avcılığı açısından değerlidir; hayvan popülasyonunun avcıların zararlı eylemlerinden bu kadar çok zarar görmesinin nedeni budur.
Yaz mevsiminde artiodactyl’in gövdesi küçük bir yün tabakasıyla kaplanır. Sonbaharda dış kürk büyümeye devam eder ve aynı zamanda astar da büyümeye başlar. Kış mevsimine gelindiğinde tüylü saç çizgisi ve koruyucu kökler beyaz bir renk alır.
Biliyor musun? Büyük boynuz, dikdörtgen gözbebeklerine sahip az sayıdaki canlıdan biridir. Görme organlarının benzer bir yapısı, akrabalarının – koyunların, firavun farelerinin ve ahtapotların – doğasında vardır.
Büyük boynuzlu koyunlarda cinsel olgunluk iki yaşında ortaya çıkar. Yavruların doğumu kural olarak yaz mevsiminde düşer. Yeni doğan büyük boynuzlar hızlı ve aktif bir şekilde gelişerek yeni yaşam koşullarına kolayca uyum sağlar. Bir aylık yaşına ulaştıktan sonra çoğu kuzu anne sütünü reddeder ve tamamen yetişkin beslenmesine geçer. Dişinin doğurganlığı çok yüksek değildir: gebelik başına bir kuzu.
Menzil ve habitatlar
Yukarıda belirtildiği gibi, koçların en büyük bölgesel dağılımı Yakutya, Magadan bölgesi, Sakhalin ve Kamçatka’nın dağlık bölgelerinde görülmektedir. Artiodaktiller için en güvenilir yaşam alanı, insanlar ve diğer hayvanlar için ulaşılması zor yerlerdir. Kışın büyük boynuzlular büyük kar örtüsünün olmadığı bölgelere göç ederler, aksi takdirde yiyecek bulacakları hiçbir yer yoktur.
Bugün, koyunların Putorana temsilcileri en küçük yaşam alanına sahip oldukları için en büyük tehlike altındalar – orta kısımdaki Putorana Platosu. Hayvanlar, Norilsk göllerinin kıyısında, Holokita, Deloch, Duluka nehirlerinin havzalarında bulunabilir.
Önemli! Bighorn’ların yerleşim alanı deniz seviyesinden yükseklik ile sınırlıdır. Genellikle denizden en az 300 m yükseklikteki dağlık bölgeleri tercih ederler.
Mevcut nüfus, hareket
Rusya’da koyun yerleşim alanı Putorana Platosu’ndan Çukotka’ya kadar olan alanı kaplar ve güney tarafında 48. paralel ile sınırlıdır.. Görünüşte geniş bir dağılım alanı ile popülasyonların homojenliği gözlenmemektedir. Bunun nedeni, hayvanların dağ sıralarının yamaçlarında lokalize olan belirli grupları oluşturmasıdır.
Büyük boynuzlu koyunların toplam sayısı son 30-50 yılda neredeyse hiç değişmedi. Sibirya’nın kuzey kesiminde yer alan Verkhoyansk dağ sistemi, Rusya Federasyonu’ndaki en büyük nüfusa sahiptir.
Toplamda üç bighorn popülasyonu vardır:
- 11 bine kadar hayvanın bulunduğu kuzey;
- birey sayısı 11,5 bine kadar olan merkezi;
- yaklaşık 10,5-11,5 bin hayvanın bulunduğu güney.
Bir yandan insan faaliyetleri, özellikle de kaçak avlanmanın gelişmesi, hayvanların yerel halk tarafından vurulması ve devlet kurumlarının hayvanları koruma konusunda yetersiz kontrolü koyun sayısının azalmasına katkıda bulunuyor. Ancak aynı zamanda ren geyiği yetiştiriciliğinin payının azalması ve kırsal kesimde yaşayanların çoğunun şehirlere göç etmesi nedeniyle nüfusta kritik bir azalma meydana gelmiyor. Son 20 yılda popülasyonların toparlanması, jeolojik araştırma operasyonlarının sayısındaki azalmayla da kolaylaştırıldı.
Günümüzde büyük boynuzlu koyunların sayısı tüm alt türler dikkate alındığında 100 bin bireydir.
Alt türler
Kuzey koyunlarının coğrafi parçalanması, artiodaktillerin birkaç alt türünün oluşumuna katkıda bulunmuştur:
- Putoransky. Nesli tükenme tehlikesinin yüksek olması nedeniyle Kırmızı Kitap’ta listelenen büyük boynuzlu koyunların en büyük temsilcisi. Artiodaktillerin tek yaşam alanı Putoran Platosu’dur. Hayvan küçük, 1 m’ye kadar büyüme, güçlü fizik, kısa uzuvlarda farklılık gösterir. Kafasında salyangoz gösterişi şeklinde katlanmış güçlü boynuzlar.
- Yakut. Bighorn’lar, Yakutya’nın güney tarafında Stanovoy Sıradağları’ndaki tüm Momsky Sıradağları, Verkhoyansk, Chersky Sıradağları topraklarında yaşıyor. Koçun Yakut alt türü 150-170 cm vücut uzunluğuna, 100-110 cm omuz yüksekliğine ve 80-100 kg ağırlığa sahiptir. Dişiler biraz daha hafif ve daha küçüktür. Tanımlanan hayvanlar, uzunluğu 86 ila 110 cm arasında değişen tüm alt türler arasında en uzun boynuzlara sahiptir. Aynı zamanda tabandaki çevre 39 cm olabilir. Yakut koyunları alışılmadık bir renkle ayırt edilir: koyu yanaklı açık ağızlı, grimsi kahverengi veya koyu kahverengi gövdeli. Çok hafif, koyu sarı renkte kürkü olan, neredeyse tamamen beyaz bir büyük boynuz bulabilirsiniz.
- Kodarsky. Kodar koçları, Vitimo-Olekminsky yaylalarında bulunan Kodar sırtını tamamen dolduruyor. Daha tıknaz bir yapıya, vidalı boynuzlara ve uzun mesafeleri görmelerine olanak tanıyan oldukça büyük etkileyici gözlere sahipler. Yakut ve Okhotsk temsilcilerinin doğasında bulunan hayvanın renginde koyu lekeler yoktur. Kodar büyük boynuzlarının yanlarında zıt nitelikte hiçbir nokta veya açıklık yoktur. Uzuvlar açık renklidir.
- Okhotsk. Okhotsk alt türlerinin popülasyonunun ana kısmı Magadan bölgesinin güneybatı kesiminde yoğunlaşmıştır. Artiodaktiller, uzunluğu 100-110 cm’ye ulaşan, tabandaki çevresi 36 cm’ye kadar olan oldukça güçlü, masif boynuzlarla ayırt edilir. Hayvanların rengi oldukça eşit, karanlığa daha yakın.
- Kolyma. Kolyma alt türlerinin temsilcileri, Kolyma bölgesinden başlayarak Kolyma Nehri’nin sağ kıyısıyla sınırlı olan Magadan bölgesinde yaşamaktadır. Bilim adamlarına göre bugün nüfus 10 bine ulaşmış durumda. Hayvanlar, büyük, aşağı doğru bir vücut, orta boy bir kafa, büyük, kıvrımlı boynuzlarla karakterize edilir.
- Çukçi. Chukchi alt türlerinin temsilcileri oldukça büyük. Erkeklerin vücut uzunluğu 180-190 cm, omuz yüksekliği 102-106 cm, ağırlığı 90 ila 105 kg arasındadır. Koyunların rengi Yakut alt türlerinin rengine benzer: açık ağızlı ve kahverengi gövde. Chukchi bighorn, Rusya’nın Kırmızı Kitabında listelenmiştir.
Yaşam döngüsü
Kar koyunları, gündüzleri artan aktivite ve geceleri pasiflik ile karakterize edilen, barışçıl bir mizaca sahip, oldukça yavaş, sakin hayvanlardır. Artiodaktiller 4-6 kişilik gruplar halinde birleşir, hareketsiz bir yaşam tarzı sürdürür. Yaşam döngüleri boyunca büyük boynuzlar dinlenir ve yiyecek ararlar.
Koyunlar için en aktif dönem, 20-30 baş sürüler oluşturup besin açısından zengin meralarda otlayabildikleri sonbahar mevsimidir. Kış soğukları başlamadan önce sürü 5-6 hayvandan oluşan gruplara ayrılır. bu dağılım, yiyecek aramak için dağlarda dolaşmayı çok daha hızlı ve verimli hale getiriyor. Bighorn’lar kar örtüsünün altından yiyecek alırlar ve toynaklarıyla kırarlar. Kış en zor dönemdir; birçoğu bahara kadar yaşayamaz, yorgunluktan ölür.
Oldukça devasa fiziğine rağmen koçlar dağ yamaçlarında kolaylıkla hareket eder, hızlı manevra yapar ve 2-3 m’ye kadar sıçrayabilir. Artiodaktiller yiyeceklerini dağların geçitlerinden, nehir kıyıları boyunca, dağ derelerinin yakınında alırlar. Bazen ovalara çekilebilirler ama en ufak bir tehlikede hızla tepelere geri dönerler.
Hayvanlar, farklı yönlerde iyi görülebilen bölgelerde dinlenmek için yerler seçerler. Geceleri yatacakları küçük çukurları kazmak için toynaklarını kullanırlar. Kar koyunları bölgesel muhafazakarlıkla karakterize edilir ve bölgeye ve meralara çok güçlü bir şekilde bağlıdırlar. Çeşitli barınaklarda havanın zorluklarını beklerler: mağaralar, taş çöküntüler vb.
Davranışın özellikleri
Kar koyunları barışçıl, sakin bir karakterle ayırt edilir, neredeyse hiç saldırganlık göstermezler. Hayvanlar çok sessizdir, ancak ara sıra melemeyi anımsatan sessiz sesler duyabilirsiniz. Ek olarak, büyük boynuzlular mükemmel bir zekaya sahiptir; bu, sırtın zirvesine asla parlak bir gökyüzünün arka planında öne çıkacak şekilde uzanmamaları, her zaman biraz eğilmeleri gerçeğiyle kanıtlanmaktadır.
Ayrıca iyi gelişmiş gözlem güçlerine de dikkat edebilirsiniz. Koçlar dağ eteği boyunca kolayca hareket edebilir ve birçok dengesiz taş arasından güvenli bir şekilde yaslanabilecek birini seçerler.
Sürünün liderlerinin özel bir tehlike duygusu vardır. Kaygı hissederek uzun süre sakinleşmezler, beslenme yerini terk ederler ve grubun tüm üyelerini yanlarına alırlar. En ufak bir korkuda koçlar yoğun bir grup halinde gruplandırılır ve lider tehdidin derecesini belirleyene kadar hareketsiz kalır. Düşmanı gören sürünün lideri kaçar, koşunun yönünü ve hızını belirler, grubun geri kalanı onu takip eder.
Bir yerden diğerine geçişler genellikle baskın erkek (bekar gruplarında) veya en yaşlı kadın tarafından yönetilir. Tüm grup, dik yamaçlarda, geçitlerin yakınında, kaya düşmelerinin olduğu yerlerde özel dikkat göstererek zincir halinde yavaş bir hızda hareket ediyor.
Ne yemeli
Büyük boynuzlu koyunların iç sindirim organlarının fizyolojik yapısı evcil hayvanlarla aynıdır. Bu nedenle hayvan beslenmesinin ana kısmı bitki besinleridir, özellikle sulu yeşillikler, meyveler, bitki dalları.
Bighorn’lar mantarlar ve likenler de dahil olmak üzere 320’den fazla bitki türüyle beslenir. İlkbahar ve sonbaharda otsu bitkiler, meyveler ve mantarlar diyetin temelini oluşturur. Kışın kuru otlar, kökleri…
